Aanleiding: een nieuwe drinkwaterwinning om het acute knelpunt in de regionale drinkwatervoorziening op te lossen

Urgent knelpunt in West-Brabant door groeiende vraag naar drinkwater

Het drinkwaterbedrijf Brabant Water heeft de taak om 24/7 en 365 dagen per jaar schoon en gezond drinkwater te leveren. Nu én in de toekomst. In de regio West-Brabant wordt op vijf waterproductiebedrijven grondwater voor de drinkwatervoorziening gewonnen en gezuiverd. Maar dit is niet genoeg; in dit gebied is een tekort aan bronnen voor de drinkwatervoorziening.

Op de vijf waterproductiebedrijven in West-Brabant zijn nu al onvoldoende reserves. Dat betekent dat de vergunde wincapaciteit, de hoeveelheid grondwater die Brabant Water mag oppompen om drinkwater van te maken, bijna helemaal wordt gebruikt. In een droge zomer is het nu al niet mogelijk om te voldoen aan de verhoogde watervraag bij alle huishoudelijke en zakelijke klanten in de regio. Bij calamiteiten is er een risico dat niet aan alle klanten geleverd kan worden. En de watervraag neemt volgens de voorspellingen de komende jaren fors toe door bevolkingsgroei, economische groei en klimaatverandering. Er is geen ruimte meer om die groei op te vangen. Op de huidige waterproductiebedrijven is het niet mogelijk om meer water te winnen zonder extra negatieve consequenties. Als er geen extra vergunningscapaciteit bij komt, is de kans heel groot dat Brabant Water niet meer voor iedereen voldoende drinkwater kan leveren.

Het Grondwaterconvenant en de Droogteagenda

Het Brabantse drinkwater is afkomstig uit het Brabantse grondwatersysteem. Verdroging is in Brabant een grote en urgente opgave. Dit komt onder andere door de snelle afvoer van regenwater via het watersysteem, de grondwateronttrekkingen voor de drinkwatervoorziening, landbouw en industrie en de steeds langere droge perioden. Voldoende water voor alle functies is geen vanzelfsprekendheid meer.

Om te zorgen dat het watersysteem weer “in balans” komt, hebben dertien regionale partijen die betrokken zijn bij het (grond)water in Noord-Brabant in 2021 het Grondwaterconvenant gesloten. Ook de provincie en Brabant Water hebben dit ondertekend. In het Grondwaterconvenant zijn afspraken gemaakt om te komen tot een duurzaam grondwatersysteem. Afgesproken is om meer water aan te voeren en vast te houden in het hele watersysteem en minder grondwater te gebruiken. Vervolgens heeft een onafhankelijke adviescommissie voorstellen gedaan voor de aanpak van droogte in Brabant. De aanbevelingen van de Adviescommissie Droogte en de afspraken uit het Grondwaterconvenant zijn gecombineerd in de Droogteagenda Brabant voor 2040. In de Droogteagenda is opgenomen dat op de korte termijn wordt gewerkt aan het meer en beter vasthouden van water in het watersysteem, hergebruik en waterbesparing. Op de langere termijn, tot 2040, wordt gewerkt aan het vergroten van de robuustheid van het (grond)watersysteem.

De provincie werkt met verschillende partijen, waaronder Brabant Water, samen om te komen tot een droogte robuust (grond)watersysteem. Zo werkt Brabant Water naast waterbesparing bij particulieren en de industrie aan het ontwikkelen van aanvullende bronnen voor de drinkwatervoorziening, zoals brak diep grondwater en zeewater. Deze aanvullende bronnen zorgen in de toekomst voor voldoende drinkwater om aan de groeiende vraag te voldoen én om de druk op het grondwatersysteem te verminderen.

Waarom dan toch een nieuwe winlocatie?

Alle inspanningen ten spijt, is de urgentie in West-Brabant nu al zo groot dat de winningscapaciteit zo snel mogelijk moet worden uitgebreid om drinkwater te kunnen blijven leveren (dit is nader toegelicht in hoofdstuk 2 van dit MER). De onderzoeken, besluitvormingstrajecten en uitvoeringstermijnen voor aanvullende drinkwaterbronnen, zoals brak diep grondwater en zeewater, kosten veel tijd en zijn met onzekerheden omgeven, omdat het onderzoek nog gaande is. Deze bronnen kunnen daarom pas ná 2030 worden ingezet. Ook het omschakelen van de industrie naar meer hergebruik of het beperken van laagwaardig watergebruik kost tijd. En de vermindering van het watergebruik van huishoudens is moeilijk te sturen, terwijl de bevolking blijft groeien. Het acute drinkwatertekort in West-Brabant kan daarom niet meteen worden opgelost met waterbesparing of aanvullende bronnen. Ook na 2030 is alles nodig om de beschikbaarheid van drinkwater te garanderen. Daarom kiezen Brabant Water en de provincie voor een nieuwe grondwateronttrekking om de drinkwatervoorziening te kunnen blijven garanderen.

Ook het Rijk onderkent dat lokaal nieuwe winningen soms onvermijdelijk zijn, ondanks alle maatregelen die in gang zijn gezet. Zo staat in de Kamerbrief Water en Bodem sturend (Ministerie van IenW, 2022): “Nieuwe drinkwateronttrekkingen worden toegestaan mits ze duurzaam inpasbaar zijn, ook in relatie tot verdrogingsproblematiek en effect op bestaand gebruik. Voor de korte termijn krijgt het drinkwaterbelang daar waar nodig en onder strikte voorwaarde prioriteit, vanwege de leveringsplicht van drinkwaterbedrijven en de zorgplicht van overheden”.

Geen extra vergunningscapaciteit

De totale vergunning van Brabant Water mag volgens het provinciale beleid niet toenemen. Voor het winveld Kruisland wordt een vergunning aangevraagd voor 3,5 miljoen m³ per jaar. Deze ruimte komt uit de aan Brabant Water vergunde, maar nog niet gebruikte, capaciteit die beschikbaar is voor de locatie in de omgeving van Eindhoven (Genneperparken Noord). Brabant Water en de provincie hebben in een bestuursovereenkomst met elkaar afgesproken deze capaciteit te verplaatsen naar West-Brabant. De totale vergunningshoeveelheid van Brabant Water neemt dus niet toe, omdat een even groot deel van de vergunning in Genneperparken Noord wordt ingetrokken. De gedachte is dat zo meer drinkwater kan worden geproduceerd en geleverd in de regio waar een acuut knelpunt is.